Gaan na inhoud

Stabat Mater

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Pietro Perugino se uitbeelding van Maria by die kruis, 1482. (Nasionale Galery, Washington)

Die Stabat Mater is 'n 13de-eeuse Christelike lofsang aan Maria, wat haar lyding as Jesus Christus se moeder tydens sy kruisiging uitbeeld. Die skrywer daarvan kan óf die Franciskaan Jacopone da Todi, óf Pous Innocentius III wees.[1] [2] [3] Die titel is ontleen aan die eerste reël, "Stabat Mater dolorosa", wat beteken "die hartseer moeder het gestaan".[4]

Dié gesang word as deel van die liturgie vir Maria gesing en is al deur baie Westerse komponiste getoonset.

Datum

[wysig | wysig bron]

Die Stabat Mater is voorheen dikwels aan Jacopone da Todi (ongeveer 1230–1306) toegeskryf, maar dit word nou sterk in twyfel getrek ná die ontdekking van die vroegste genoteerde afskrif van die Stabat Mater in 'n 13de-eeuse trapgesang wat aan die Dominikaanse nonne in Bologna behoort (Museo Civico Medievale).[5]

Die Stabat Mater was teen die einde van die 14de eeu goed bekend en Georgius Stella het in 1388 oor die gebruik daarvan geskryf, terwyl ander historici later in dieselfde eeu daaroor skryf. In Provence is dit omstreeks 1399 tydens die negedagoptogte gebruik.[6]

As 'n liturgiese sekwent is die Stabat Mater, saam met honderde ander sekwente, deur die Konsilie van Trente verbied, maar in 1727 het Pous Benedictus XIII dit weer herstel vir die Fees van die Sewe Smarte van die Heilige Maagd Maria.[7]

Teks en vertaling

[wysig | wysig bron]

Die Latynse teks hieronder kom uit 'n 1853- Roomse brevier en is een van 'n hele aantal weergawes van die gedig.[8] 'n Vrye vertaling van die teks word regs van die Latynse teks gegee.

1. Stabat mater dolorósa
 juxta Crucem lacrimósa,
 dum pendébat Fílius.
2. Cuius ánimam geméntem,
 contristátam et doléntem
 pertransívit gládius.
3. O quam tristis et afflícta
 fuit illa benedícta,
 mater Unigéniti!
4. Quae mœrébat et dolébat,
 pia Mater, dum vidébat
 nati pœnas ínclyti.
5. Quis est homo qui non fleret,
 matrem Christi si vidéret
 in tanto supplício?
6. Quis non posset contristári
 Christi Matrem contemplári
 doléntem cum Fílio?
7. Pro peccátis suæ gentis
 vidit Jésum in torméntis,
 et flagéllis súbditum.
8. Vidit suum dulcem Natum
 moriéndo desolátum,
 dum emísit spíritum.
9. Eja, Mater, fons amóris
 me sentíre vim dolóris
 fac, ut tecum lúgeam.
10. Fac, ut árdeat cor meum
 in amándo Christum Deum
 ut sibi compláceam.
11. Sancta Mater, istud agas,
 crucifíxi fige plagas
 cordi meo válide.
12. Tui Nati vulneráti,
 tam dignáti pro me pati,
 pœnas mecum dívide.
13. Fac me tecum pie flere,
 crucifíxo condolére,
 donec ego víxero.
14. Juxta Crucem tecum stare,
 et me tibi sociáre
 in planctu desídero.
15. Virgo vírginum præclára,
 mihi iam non sis amára,
 fac me tecum plángere.
16. Fac ut portem Christi mortem,
 passiónis fac consórtem,
 et plagas recólere.
17. Fac me plagis vulnerári,
 fac me Cruce inebriári,
 et cruóre Fílii.
18. Flammis ne urar succénsus,
 per te, Virgo, sim defénsus
 in die iudícii.
19. Christe, cum sit hinc exire,
 da per Matrem me veníre
 ad palmam victóriæ.
20. Quando corpus moriétur,
 fac, ut ánimæ donétur
 paradísi glória.
Amen.[9]

Daar staan die moeder van smarte,
wenend langs die kruis
waaraan haar Seun hang;

wie se treurende siel,
teneergedruk en rouend,
met die swaard deurboor is.

O hoe treurig en verslae
is die geseënde vrou,
moeder van die Eniggebore!

Sy treur en kry swaar,
dié vrome Moeder, terwyl sy kyk
hoe haar glorieryke seun gestraf word.

Watter mens sal nie huil
as hulle die moeder van Christus
in sulke diepe lyding sien nie?

Wie sou nie hartseer word
as hulle die moeder van Christus só aanskou
waar sy oor haar seun rou nie?

Vir die sondes van sy mense
sien sy Jesus in sy foltering,
oorgegee aan die sweephoue.

Sy sien hoe haar liewe Seun
verlate terwyl Hy sterf
en sy laaste asem uitblaas.

O moeder, fontein van liefde,
laat my die krag van hartseer sien
sodat ek saam met jou mag rou.

Gee dat my hart mag brand
van my liefde vir Christus die Here
sodat dit Hom mag behaag.

O heilige moeder, gee dat jy
die wonde van die kruis
op my hart mag inbrand,

dié van jou gewonde Seun,
wat Hom verwerdig het om vir my te ly.
Deel sy straf met my.

Laat ek pligsgetrou saam met jou huil
en saam met Hom aan die kruis ly
vir solank as wat ek lewe;

om saam met jou by die kruis te staan,
verenig in jou trane –
dit begeer ek.

O edele maagd van maagde,
moenie jou teenoor my verbitter nie,
laat ek saam met jou mag treur.

Gee dat ek die dood van Chritus mag dra;
laat ek deel in die lyding
en die wonde oordink.

Laat ek ly aan die wonder,
laat die kruis my deurdrenk,
en ook die bloed van die Seun.

Moenie dat ek in die vlamme brand nie;
mag ek deur jou, o maagd, verdedig word
op die oordeelsdag.

O Christus, as dit my tyd is om te sterf,
gee dat ek deur die moeder
na die oorwinningspalm gaan.

Wanneer my liggaam verrot,
gee dat my siel
die wonder van die paradys mag sien.

Amen.

Toonsettings

[wysig | wysig bron]

Komponiste wat die Stabat Mater getoonset het, sluit in:

  • Josquin des Prez[10]
  • Orlando de Lassus (1585)
  • Palestrina: Stabat Mater (c.1590)[10]
  • Giovanni Felice Sances (1643)
  • Marc-Antoine Charpentier H.15 & H.387 (1685–90)
  • Louis-Nicolas Clérambault C. 70 (17..)
  • Sébastien de Brossard SdB.8 (1702)
  • Emanuele d'Astorga (1707)
  • Antonio Vivaldi: Stabat Mater (1712)
  • Domenico Scarlatti (1715)
  • Nicola Fago (1719)
  • Domenico Scarlatti: Stabat Mater (1723)[10]
  • Antonio Caldara (~1725)
  • Agostino Steffani (1727)
  • Pergolesi: Stabat Mater (1736)[10]
  • Nicola Logroscino (1760)
  • Florian Leopold Gassmann (~1765)
  • Joseph Haydn: Stabat Mater (1767)[10]
  • Giuseppe Tartini (1769)[10]
  • Tommaso Traetta (1770)
  • Antonio Soler (1775)[11]
  • Boccherini: Stabat Mater (1781, 1801)
  • Franz Ignaz Beck (1782)
  • Pasquale Cafaro (1784)
  • Franz Schubert: Stabat Mater in G-mineur (1815) en Stabat Mater in F-mineur (1816)
  • Juan Crisóstomo Arriaga (1821?)
  • Gioachino Rossini: Stabat Mater (1831–1841)[10]
  • Peter Cornelius (1849)
  • Franz Liszt: deel van die oratorium Christus (1862–1866)
  • Antonín Dvořák: Stabat Mater (1876–1877)[10]
  • Laura Netzel (1890)
  • Josef Bohuslav Foerster : Op. 56 (1891–1892)[10]
  • František Musil [cs] : Op. 50 (1893)[10]
  • Giuseppe Verdi (1897)
  • Charles Villiers Stanford (1906)
  • Toivo Kuula (1919)[12]
  • George Oldroyd (1922)
  • Szymanowski: Stabat Mater (1925–1926)[10]
  • Johann Nepomuk David (1927)
  • Lennox Berkeley (1947)
  • Julia Perry (1947)
  • Poulenc: Stabat Mater (1950)
  • Penderecki: in St Luke Passion (1963–1966)[10]
  • Deel: Stabat Mater (1985)
  • Knut Nystedt (1986)
  • Amaral Vieira (1988)
  • Trond Kverno (1991)
  • Pawel Lukaszewski (1994)
  • Vladimir Martynov (1994)
  • Salvador Brotons (1997)
  • Frank Ferko (1999)
  • Vladimír Godár (2001)
  • Bruno Coulais (2005)
  • Karl Jenkins : Stabat Mater (2008)
  • Paul Mealor (2009, hersien 2010)
  • Metropolitan Hilarion (2011)
  • Franco Simone (2014)
  • James MacMillan (2015)[13]
  • Vache Sharafyan[14]

Die meeste toonsettings gebruik die Latynse teks. Karol Szymanowski se toonsetting is in Pools, hoewel dit ook in Latyn gesing kan word. George Oldroyd se toonsetting is in Latyn met 'n Engelse vertaling vir Anglikaanse en Episkopale gebruik.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Sabatier, P. 1919. Life of St. Francis Assisi. New York: Charles Scribner Press, bl. 286.
  2. ↑ The seven great hymns of the Mediaeval Church deur Charles Cooper Nott 1868 ASIN: B003KCW2LA bl. 96
  3. ↑ p. 574, Alighieri, Durling, Martinez (2003) Dante, Robert M., Ronald L. Oxford The Divine Comedy of Dante Alighieri: Purgatorio Volume 2 of The Divine Comedy of Dante Alighieri Oxford University Press. "The Stabat Mater by the Franciscan Jacopone da Todi."
  4. ↑ Stabat Mater, Volume 68 by Girolamo Abos, Joseph Vella Bondin 2003 ISBN 0-89579-531-0 page xviii
  5. ↑ Cesarino Ruini, "Un antico versione dello Stabat Mater in un graduale delle Domenicane bolognesi," Deo è lo scrivano ch’el canto à ensegnato: Segni e simboli nella musica al tempo di Iacopone, Atti del Convegno internazionale, Collazzone, 7-8 luglio 2006, ed. Ernesto Sergio Mainoldi en Stefania Vitale, Philomusica On-line, 9, no. 3 (2010).
  6. ↑ Een of meer van die voorafgaande sinne inkorporeer publikasie wat nou in die openbare domein is: Herbermann, C. (Ed.). 1913. "Stabat Mater". In Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
  7. ↑ Heartz, D. 1995. Haydn, Mozart and the Viennese School: 1740-1780. New York: W.W. Norton & Co, bl. 305. ISBN 0-393-03712-6. Geraadpleeg op 3 April 2011.
  8. ↑ "Stabat Mater Dolorosa and Speciosa". The Ultimate Stabat Mater Website. Besoek op 25 Februarie 2022.
  9. ↑ Breviarum Romanum. Mechelen: H. Dessain. 1853. pp. 455–456, 460–461.
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 Dvořák: Stabat Mater. Oratorio for Soloists, Chorus and Orchestra op die Supraphon-webtuiste.
  11. ↑ Entry for Antoni Soler's Stabat Mater op The Ultimate Stabat Mater Site: A Musical Journey Through the Ages. [Geraadpleeg op 16 Desember 2020].
  12. ↑ The ultimate Stabat Mater site. Geraadpleeg op 6 Junie 2018.
  13. ↑ "James MacMillan - Stabat Mater". Boosey & Hawkes. Geraadpleeg op 14 Oktober 2023.
  14. ↑ Stabat Mater for mezzo-soprano and male choir (2017)

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Stabat_Mater&oldid=2624931"